A

Adaleti, Tanrı'nın - Tanrı'nın doğru olanı koruyan ve kötülüğü cezalandıran doğası ve işi

Adem - Tanrı tarafından yaratılan ilk insan olup, insanlığın atası

Aden - Yaratılışta Tanrı'nın Adem ve Havva'yı yerleştirdiği, bolluk ve masumiyetle dolu cennet bahçesini kurduğu kutsal diyardı

Adoptionizm - İsa'nın beden almış Tanrı değil, Tanrı tarafından evlat edinilmiş kutsal bir insan olduğunu iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci İznik Konsili'nde (MS 325) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık (bkz. Dinamik Monarşiyanizm)

Aforoz - grekçe, dışlanmış. aşırı sapkınlık ve kiliseye verilen zarar nedeniyle kilise ve topluluğundan dışlanmış, kilisenin lanetine uğramış (bkz. anathema)

Agiografi - azizlerin hayat öyküsü. Kutsal (hagios) birinin biografisi

Ağı. - Ağıtlar (Kutsal Kitab'ın 25. kitabı)

Ahd-i Atîk - Eski Ahit, Eski Antlaşma

Ahd-i Cedîd - Yeni Ahit, Yeni Antlaşma

Ahir Zaman - dünyanın sonuna ve İsa Mesih'in ikinci gelişine işaret eden, Tanrı'nın nihai yargısının gerçekleşeceği, kıyamet ve son olaylar dönemi anlamına gelen bir terim (bkz. Son Günler, Son Zamanlar)

Ahit - arapça, antlaşma

Aklanma - İnsanın, İsa Mesih'in kefareti aracılığıyla günahlarından arındırılarak Tanrı'nın önünde doğru ve günahsız sayılması durumu

Akronim - bir ifadenin kelimelerin baş harflerinden oluşan kısaltma; örneğin TKK = Türkçe Kutsal Kitap

Allah - arapça, tanrı. Belirli bir ilahın adı değil, herhangi bir dinin herhangi bir tanrı veya tanrıçasını ifade eden bir unvan veya genel bir terim

Alleluya - ibranice, "Tanrı'yı övün!" (bkz. Haleluya)

Amin - ibranice, kesinlikle, öyle olsun

Amo. - Amos (Kutsal Kitab'ın 30. kitabı)

Anathema - latince, (Şeytan'a) teslim edilmiş. aşırı sapkınlık ve kiliseye verilen zarar nedeniyle kilise ve topluluğundan dışlanmış, kilisenin lanetine uğramış (bkz. aforoz)

Antlaşma - Tanrı ile insan arasında yapılan ruhsal anlaşma

Apokaliptik - dünyanın sonu, kıyamet ve Tanrı'nın nihai yargısı ile ilgili

Apokrif - grekçe, saklı kitap. Eski ile Yeni Antlaşma'nın arasındaki dönemde Grekçe dilinde yazılan, Katolik ve Ortodox Hristiyanlar tarafından kabul edilen ama Protestan Kutsal Kitap'ta olmayan kitaplar

Apollinarizm - İsa'nın bir insani zihne değil, ilahi zihne ve sadece insan bedenine sahip olduğunu ve sonuçta gerçek insan olmadığını iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci Konstantinopolis Konsili'nde (MS 381) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık

Apolojist - imanı savunan kişi

Apolojetik - grekçe, savunma. Hristiyan inancını savunma ve açıklama (bkz. iman savunması)

Apolojitik - grekçe, savunma. Hristiyan inancını savunma ve açıklama (bkz. iman savunması)

Apostolik - 1) 12 Elçi ile ilgili, 2) 12 Elçi'nin öğretilerine uygun, 3) kilisede elçi makamıyla ilgili

Apostolik Babalar - Hristiyanlığın ilk döneminde, doğrudan Elçi'lerle temas kurmuş veya onların öğretilerini devam ettiren, Kilise'nin erken teolojisini şekillendiren önemli yazarlar (Romalı Klement, Antakyalı İgnatius, Smyrnalı Polikarp, Hierapolisli Papias) (bkz. Havarisel Babalar)

Aramice - Asur ve Babil imparatorluğunda yoğun olarak kullanılan semitik bir dildir ve Babil sürgünü sırasında ve sonrasında Yahudiler için İbranicenin yerini almıştır

Arianizm - İsa'nın Tanrı'dan ayrı ve yaratılmış olduğunu ve böylece Tanrı olmadığını iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci İznik Konsili'nde (MS 325) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık (bkz. Ariusçuluk)

Ariusçuluk - İsa'nın Tanrı'dan ayrı ve yaratılmış olduğunu ve böylece Tanrı olmadığını iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci İznik Konsili'nde (MS 325) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık (bkz. Arianizm)

Arkaik - eski ve artık kullanılmıyor

Arkeoloji - grekçe, Antik Öğretisi. Geçmişte yaşamış insan topluluklarının kültürlerini, eserlerini ve maddi kalıntılarını inceleyerek tarih öncesi ve tarihi dönemleri anlamaya çalışan bilim dalı

Asketizm - ruhsal arınma amacıyla dünyasal zevklerden vazgeçme (bkz. çilecilik)

Asya İli - Anadolu kapsayan Roma İmparatorluğu'nun bi̇r eyaleti̇

Atalar - İbrahim, İshak, Yakup ve 12 oymağın babaları

Ateizm - Tanrı'nın varlığını reddeden veya inkar eden bir inanç veya dünya görüşü

Ayin - Hristiyanların Tanrı'ya tapındığı kutsal ritüeller

Ay. - ayet

Ayıplamak - sapkınlık olarak ilan etmek 

Ayr. - ayrıca

Ayt. - ayet

Aziz - olağanüstü bir dindarlık gösteren ve Tanrı'ya olan bağlılığıyla örnek teşkil eden, kilise tarafından kutsal kabul edilen kişi

Azize - kadın aziz

B

Baal - 1) Kenanlılar ve çevre halklar tarafından tapınılan hava ve hasat tanrısı/putu 2) tüm putlar için ortak terim

Baba Tanrı - 1) Tanrı'nın baba olarak sevgi dolu ve koruyucu rolü, 2) Üç Birliğin bir kişisi

Bağışlama - Tanrı'nın günahları affetmesi ve insanları yeniden kabul etmesi

Bağışlama Ticareti - günahların affedilmesi için kiliseye para veya diğer maddi değerlerin ödenmesini içeren, özellikle Orta Çağ'da Roma-Katolik Kilisesi'nde yaygınlaşan ve Reformasyon hareketiyle eleştirilen bir uygulama (bnz. Endüljans Uygulaması)

Başkâhin - Tapınakta en yüksek ruhani otoriteye sahip olan, Yom Kippur'da halkın günahları için en kutsal yerde görevi yerine getiren ve Levililer arasından gelen baş rahiptir

Benlik - bir kişinin günahkâr doğası ve yolları

Bin Yıllık Krallık - Mesih'in ikinci gelişiyle birlikte yeryüzünde bin yıl boyunca hüküm süreceği ve adaletin sağlanacağı dönemi

Birleşik İsrail Krallığı - MÖ 930'da ikiye bölünmeden önce Saul, Davut ve Süleyman yönetimindeki, tüm oymakların topraklarını kapsayan İsrail Krallığı

Bizantion - İstanbul. MÖ 7. yüzyılda Yunanlılar tarafından kurulan, daha sonra Roma İmparatoru Konstantin tarafından Konstantinopolis olarak yeniden inşa edilen, bugünkü İstanbul'un antik ismi

Bknz. - bakınız. konuyla ilgili daha fazla materyale veya bir fikrin kaynağına işaret eder

Bkz. - bakınız. konuyla ilgili daha fazla materyale veya bir fikrin kaynağına işaret eder

Böl. - bölüm

Büyük Görev - İsa'nın Matta 28:18-20'de buyurduğu müjdeyi bütün uluslara yayma görevi (bkz. Yüce Görev)

Büyük Peygamberler - Eski Antlaşma'nın diğerlerden daha uzun olan ilk 5 peygamberlik kitabı (Yeşaya, Yeremya, Ağıtlar, Hezekiel, Daniel)

C

Cehennem - Tanrı'ya karşı günah işleyen ve İsa'ya iman etmeyenlerin İsa'nın ikinci gelişinden ve Bin Yıllık Krallıktan sonra sonsuz cezaya ve ruhsal ıstıraba maruz kalacağı yer

Centil - latince, Yahudi olmayan, İsrailoğulları'ndan olamayan

Chi-Rho - Grekçe "Mesih" (Χριστός) kelimesinin ilk 2 harfi olan "Χ" (chi) ve "Ρ" (rho) sembollerinin bir araya gelmesiyle oluşan, Hristiyan inancının bir simgesi olarak kullanılan, kutsal bir monogram (bkz. Hristogram)

Cin - kötü ruh, düşmüş melek, Şeytan'nın doğaüstü hizmetkarları

Cisimleşme - İsa'nın beden alması

Civ. - civarında

Creatio Ex Nihilo - latince, "yoktan yaratmak"; Tanrı'nın yaratılışta evreni yaratma yöntemi

Ç

Çardak Bayramı - İsrailoğulları'nın Mısır'dan çıkışından sonra çölde geçirdiği süreyi anmak için çardaklarda (sukkah) kutlanan, Yahudilikte Sukkot olarak bilinen bir bayram (bkz. Lev. 23:33-43; Say. 29:12-39; Yas. 16:13-17)

Çarmıh - İsa'nın günahları affetmek için üzerinde öldüğü, Romalıların idam cezaları için kullandığı bir ahşap yapı

Çilecilik - ruhsal arınma amacıyla dünyasal zevklerden vazgeçme (bkz. asketizm)

Çöl. Say. - Çölde Sayım (Kutsal Kitab'ın 4. kitabı)

D

Dan. - Daniel (Kutsal Kitab'ın 27. kitabı)

Davut - İsrail'in 2. kralı (MÖ 1010-970), "Rab'bin gönlüne uygun biri" (1Sa. 13:14), tapınmacı ve birçok mezmurun yazarı, İsa'nın atası

Deccal - arapça, Mesih Karşıtı

Deizm - Tanrı'nın evreni yarattıktan sonra müdahale etmeden doğal yasalarla işlediğini savunan Kutsal Kitab'a aykırı bir inanç sistemi

Dekalog - grekçe, on söz. On Emir/Buyruk için alternatif bir teolojik terim

Deuterokanonik - grekçe, ikinci kanon. Deuterokanonik Kitaplar'a ait

Deuterokanonik Kitaplar - Eski ile Yeni Antlaşma'nın arasındaki dönemde Grekçe dilinde yazılan, Katolik ve Ortodox Hristiyanlar tarafından kabul edilen ama Protestan Kutsal Kitap'ta olmayan kitaplar

Diaspora - grekçe, dağılma. İsrail topraklarının dışına zorla göç eden Yahudi topluluklarının dağılması

Diyalektik - karşıt görüşlerin tartışılması ve bir çözüm ya da gerçeklik anlayışının ortaya çıkması süreci

Didache - MS 1. yüzyılın sonuna tarihlenen, Havarisel Babalar'a atfedilen ve erken dönem kilisede ibadet, ahlak ve cemaat yaşamına dair talimatlar içeren bir öğreti metni; muhtemelen mevcut en eski güvenilir, İncil dışı Hristiyan yazısı

Didake - MS 1. yüzyılın sonuna tarihlenen, Havarisel Babalar'a atfedilen ve erken dönem kilisede ibadet, ahlak ve cemaat yaşamına dair talimatlar içeren bir öğreti metni; muhtemelen mevcut en eski güvenilir, İncil dışı Hristiyan yazısı

Dinamik Monarşiyanizm - İsa'nın beden almış Tanrı değil, Tanrı tarafından evlat edinilmiş kutsal bir insan olduğunu iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci İznik Konsili'nde (MS 325) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık (bkz. Adoptionizm)

Din Bilgini - Yahudilikte Babil sürgününden itibaren ortaya çıkan ve görevi Yasa'yı incelemek, kopyalamak ve yorumlamak olan bir meslek

Dinsellik - Tanrı ile derin bir ilişki arayışı içinde olma (bkz. ruhsallık, maneviyat)

Diriliş - 1) İsa'nın ölümden üç gün sonra dirilmesi olayı, 2) inananların dirileceğine olan inanç

Diyaspora - grekçe, dağılma. İsrail topraklarının dışına zorla göç eden Yahudi topluluklarının dağılması

Doketizm - İsa'nın gerçekten beden almadığını, sadece insan gibi göründüğünü ve acı çekiyormuş gibi yaptığını iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci İznik Konsili'nde (MS 325) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık

Doksan Beş Tez - Martin Luther'in 1517'de Katolik Kilisesi'ndeki bağışlanma ticareti gibi uygulamalara karşı yazdığı ve Almanya'daki Wittenberg Kilisesi kapısına astığı, Reform hareketini başlatan teolojik tezler (bkz. 95 Tez)

Doktrin - kutsal metinlere ve kilise öğretilerine dayanan, iman ve ibadetle ilgili temel inançlar ve öğretilerin sistematik bir şekilde açıklanması

Dua - Tanrı ile konuşma eylemi

Dünyevi Arzular - günahkâr istekler

Düşüş - Adem ve Havva'nın bahçedeki itaatsizliği aracılığıyla bütün insanlığın günaha düşüşü (bkz. Yar. 3)

E

EA - Eski Ahit, Eski Antlaşma

Edebî Hayat - Tanrı'ya iman edenlerin ölümden ve dirilişinden sonra alacakları sonsuz yaşam (bkz. sonsuz hayat/yaşam)

Ef. - Efesliler (Kutsal Kitab'ın 49. ve İncil'in 10. kitabı)

Efkaristiya - İsa Mesih'in son akşam yemeğini anmak amacıyla ekmek ve şarap alarak yapılan kutsal ayin (bkz. Komünyon, Rab'bin Sofrası)

Eftihianizm - İsa Mesih'in ilahi ve insani doğalarının birleşerek yeni ve eşsiz ama sonuçta ne gerçek insan ne de gerçek tanrı olan tek bir doğada harmanlandığını iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Kalkedon Konsili'nde (MS 451) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş monofizit bir sapkınlık (bkz. Eutychianizm)

Egzegez - grekçe, tefsir, yorumlama. Kutsal Kitap'taki metinlerin tarihsel, kültürel ve dilsel bağlamları dikkate alınarak derinlemesine yorumlanması ve açıklanması (bkz. tefsir)

Eklesioloji - grekçe, Kilise Öğretisi. Kilise'nin doğasını, yapısını, görevlerini ve amacını inceleyen öğreti (bkz. Eklesiyoloji, Kilise Bilimi)

Eklesiyoloji - grekçe, Kilise Öğretisi. Kilise'nin doğasını, yapısını, görevlerini ve amacını inceleyen öğreti (bkz. Eklesioloji, Kilise Bilimi)

Ekümenik - bütün Hristiyan mezheplerini kapsayan

Ekümenik Konsil - tüm Hristiyan mezheplerini temsilen bir araya gelen kilise liderlerinin, inançla ilgili doktrinleri tartışmak ve karara bağlamak için düzenlediği toplantı

Elç. - Elçilerin İşleri (Kutsal Kitab'ın 44. ve İncil'in 5. kitabı)

Elçi - türkçe, haberci, devlet adamı. 1) İsa tarafından seçilen ve O'nun mesajını yaymakla görevlendirilen on iki kişi (bkz. Havari), 2) kilisede en yüksek liderlik makamı

El Yazısı - tarihi bir belgenin el yazısıyla yazılmış bir örneği; tarihi bir eserin kopyası veya versiyonu

El Yazması - tarihi bir belgenin el yazısıyla yazılmış bir örneği; tarihi bir eserin kopyası veya versiyonu

Endüljans Uygulaması - günahların affedilmesi için kiliseye para veya diğer maddi değerlerin ödenmesini içeren, özellikle Orta Çağ'da Roma-Katolik Kilisesi'nde yaygınlaşan ve Reformasyon hareketiyle eleştirilen bir uygulama (bkz. Bağışlama Ticareti)

Enkarnasyon - İsa Mesih'nin beden alması

Epifani - grekçe, tezahür. Tanrı'nın tecelli etmesi (bkz. Teofani)

Episkopos - grekçe, kilise gözetmeni (1Ti. 3:2; Tit. 1:7)

Esinlenme - Kutsal Kitap'ın yazarlarının, Tanrı'nın Ruh'u tarafından yönlendirilerek yazılarının Tanrı'nın sözü olduğuna inanılan ilahi rehberlik süreci

Eskatoloji - grekçe, Son Zamanlar Öğretisi. Dünyanın sonu, kıyamet, ölümden sonra yaşam ve Mesih'in ikinci gelişi gibi son olaylarla ilgili öğreti

Eski Ahit - Kutsal Kitab'ın birinci parçası. Yahudilerin Kutsal Yazıları. İsa'dan önceki dönemde Tanrı'nın İsrail halkıyla yaptığı antlaşmaları ve tarihini anlatan kutsal yazılar

Eski Antlaşma - Kutsal Kitab'ın birinci parçası. Yahudilerin Kutsal Yazıları. İsa'dan önceki dönemde Tanrı'nın İsrail halkıyla yaptığı antlaşmaları ve tarihini anlatan kutsal yazılar

Est. - Ester (Kutsal Kitab'ın 17. kitabı)

Euangellion - grekçe, müjde, iyi haber

Eutychianizm - İsa Mesih'in ilahi ve insani doğalarının birleşerek yeni ve eşsiz ama sonuçta ne gerçek insan ne de gerçek tanrı olan tek bir doğada harmanlandığını iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Kalkedon Konsili'nde (MS 451) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş monofizit bir sapkınlık (bkz. Eftihianizm)

Evkaristiya - İsa Mesih'in son akşam yemeğini anmak amacıyla ekmek ve şarap alarak yapılan kutsal ayin (bkz. Komünyon, Rab'bin Sofrası)

Eyü. - Eyüp (Kutsal Kitab'ın 18. kitabı)

Ezeli - öncesiz

Ezg. - Ezgiler Ezgisi (Kutsal Kitab'ın 22. kitabı)

Ezr. - Ezra (Kutsal Kitab'ın 15. kitabı)

F

Ferisiler - İkinci Tapınak döneminde muhafazakar bir Yahudi mezhebi

Fısıh Bayramı - İsrail halkının Mısır'dan çıkışını anmak için kutlanan, ekmek mayası kullanılmadan yapılan matzah ile sembolize edilen ve özgürlüğü simgeleyen, Yahudilikte Pesah olarak bilinen önemli bir bayram (Çık. 12:1-39; Lev. 23:4-8; Say. 28:16-25; Yas. 16:1-8)

Flm. - Filimon (Kutsal Kitab'ın 57. ve İncil'in 18. kitabı)

Flp. - Filipililer (Kutsal Kitab'ın 50. ve İncil'in 11. kitabı)

G

Gal. - Galatyalılar (Kutsal Kitab'ın 48. ve İncil'in 9. kitabı)

Gazabı, Tanrı'nın - Tanrı'nın günahkarlara ve kötülüğe karşı duyduğu öfke

Gnostisizm - maddi dünyanın kötü olduğunu, gizli bilgi ve aydınlanma yoluyla maddi bedenden kaçılması gerektiğini iddia eden ve İsa'nın bedenlenmesini reddeden, Kutsal Kitap'a aykırı olduğu için defalarca erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık

Grekçe - Eski Yunanca, İncil'in orijinal olarak yazıldığı dil

Göklerin Krallığı - Tanrı'nın yönetimindeki manevi krallık (bkz. Tanrı'nın Krallığı). Özellikle Matta kitabında Tanrı'nın Krallığı kelimesine kullanılan eş anlamlı sözcük

Görkem - Tanrı'nın yüceliği ve azameti

Günah - Tanrı'nın yasalarına aykırı düşünce, söz veya eylem

H

Hab. - Habakkuk (Kutsal Kitab'ın 35. kitabı)

Hag. - Hagay (Kutsal Kitab'ın 37. kitabı)

Hak. - Hâkimler (Kutsal Kitab'ın 7. kitabı)

Hâk. - Hâkimler (Kutsal Kitab'ın 7. kitabı)

Hâkim - 1) Hâkim döneminde Tanrı'nın halkını yabancı basklardan kurtaran İsrail'in dini ve askeri lideri, 2) yargıç

Haleluya - ibranice, "Tanrı'yı övün!" (bkz. Alleluya)

Hapis Mektupları - Pavlus'un hapisteyken yazdığı Yeni Antlaşma'nın 4 kitabı (Efesliler, Filipililer, Koloseliler, Filimon)

Harun - Musa'nın zamanında İsrail'in ilk başkâhini; Musa'nın ağabeyi; İsrail'in başkâhin soyunun atası

Havari - İsa tarafından seçilen ve O'nun mesajını yaymakla görevlendirilen on iki kişi (bkz. Elçi)

Havarisel Babalar - Hristiyanlığın ilk döneminde, doğrudan Elçi'lerle temas kurmuş veya onların öğretilerini devam ettiren, Kilise'nin erken teolojisini şekillendiren önemli yazarlar (Romalı Klement, Antakyalı İgnatius, Smyrnalı Polikarp, Hierapolisli Papias) (bkz. Apostolik Babalar)

Havva - Tanrı tarafından Adem'in eşi olarak yaratılan ve insanlığın ilk kadını

Heretik - sapkın, Tanrı'nın doğrusuna aykırı/karşı

Hermeneutik - yorum bilgisi, tefsir bilimi. Kutsal metinlerin anlamını yorumlamak için kullanılan yöntemler ve ilkeleri inceleyen teorik bir disiplin

Hermenötik - yorum bilgisi, tefsir bilimi. Kutsal metinlerin anlamını yorumlamak için kullanılan yöntemler ve ilkeleri inceleyen teorik bir disiplin

Hez. - Hezekiel (Kutsal Kitab'ın 26. kitabı)

Hipostatik Birlik - İsa Mesih'te iki karıştırılmamış ve ayrılamamış doğanın, tamamen ilahi doğa ve tamamen insani doğa, tek bir kişide birleştiğini tanımlanan bir terim

Hoş. - Hoşea (Kutsal Kitab'ın 28. kitabı)

Hozana - ibranice, "yalvariyoruz kurtarin bi̇zi̇" (bkz. Osanna)

Hristogram - XP/Chi-Rho. Grekçe "Mesih" (Χριστός) kelimesinin ilk 2 harfi olan "Χ" (chi) ve "Ρ" (rho) sembollerinin bir araya gelmesiyle oluşan, Hristiyan inancının bir simgesi olarak kullanılan, kutsal bir monogram (bkz. Hristogram)

Hristoloji - grekçe, Mesih Öğretisi. İsa Mesih'in kimliği, doğası ve göreviyle ilgili teolojik inceleme (bkz. Kristoloji, Mesih Bilimi)

I

İ

İbadet - arapça, tapınma

İbr. - İbraniler (Kutsal Kitab'ın 58. ve İncil'in 19. kitabı)

İblis - arapça, Şeytan. Kötülüğün sembolü olan, Tanrı'nın düşmanı

İkinci Tapınak Dönemi - Yahudilerin Babil sürgününden döndükleri zamandan (MÖ 539) Tapınağın Romalılar tarafından yıkılmasına kadar (MS 70)

İlahi - arapça, ruhsal şarkı veya şiir. Hem Kutsal Kitap'taki Mezmurlar için hem de kilisede söylenen şarkılar için kullanılır

İlahi İrade - Tanrı'nın her şey üzerinde mutlak kontrol sahibi olması

İlahi Takdir - Tanrı'nın her şeyi önceden bilmesi ve planlaması

İman - Tanrı'ya olan güven ve O'nun vaatlerine duyulan kesin inanç

İmandan Dönüş - 1) son zamanlarda çok sayıda imanlının İsa'ya inancı terk edeceği bir olay (bkz. 2Se. 2:3); 2) bir imanlının inancından vazgeçmesi

İman Savunması - Hristiyan inancını savunma ve açıklama (bkz. apolojitik)

İnanç Bildirgesi - iman esaslarını özetleyen ve inananlar tarafından kabul edilen açıklama veya metin

İncil - arapça, iyi haber. Direkt anlamda İsa'nın yaşamı, ölümü ve dirilişini anlatan Yeni Antlaşma'nın ilk 4 kitabı (Matta, Markos, Luka, Yuhanna) demek. Ancak daha yaygın olarak Yeni Antlaşma'nın tamamını ifade etmek için kullanılır

İncil Arkeolojisi - Kutsal Kitap'taki olayları, yerleri ve kültürel bağlamları anlamak amacıyla arkeolojik kazı ve incelemeler

İÖ - İsa'dan Önce, Milattan Önce

İ.Ö. - İsa'dan Önce, Milattan Önce

İS - İsa'dan Sonra, Milattan Sonra

İ.S. - İsa'dan Sonra, Milattan Sonra

İsa - Üç Birliğin bir kişisi, Tanrı'nın biricik oğlu; insanlığın tek kurtarıcısı; önceden var olan, beden almış ama yaratılmamış gerçek Tanrı

İsrail - 1) Tanrı'nın Yakub'a verdiği isim , 2) Tanrı'nın seçtiği halk, 3) vaat edilmiş ülke, 4) krallığın bölünmesinden sonra 10 oymaktan oluşan Kuzey Krallığı, 5) 1948'de kurulmuş modern İsrail devleti

İtaat - Tanrı'nın emirlerine sadakatle uyma

İtaatsizlik - Tanrı’nın buyruklarına ve öğretilerine karşı gelme, ahlaki ve ruhsal anlamda anlık veya sürekli olarak günah işleme

J

Jesus - ingilizce, İsa

K

Kâfir - arapça, sapkın. Kutsal Kitab'a aykırı

Kafirlik - arapça, sapkınlık

Kâhin - Levi soyundan gelen, tapınakta Tanrı'ya ibadet eden ve kurban sunma görevini yerine getiren kutsal hizmetkârdır

Kanon - Hristiyan kilisesi tarafından Tanrı'nın vahyi ve güvenilir sözleri olarak kabul edilen ve Kutsal Kitap'ı oluşturan yazıların belirlenmiş topluluğu

Kapadokyalı Babalar - 4. yüzyılda yaşamış, Üçlübirlik doktrini ve Ortodoks Hristiyan teolojisinin gelişimine önemli katkılarda bulunan üç büyük ilahiyatçıya verilen unvan (Büyük/Kayserili Basilios Nazianzoslu Gregorios, ve Nissalı Gregorios)

Karizmatik Hareket - 20. yüzyılda başlayan ve Kutsal Ruh’un armağanlarının, özellikle de dillerle konuşma, peygamberlik ve mucizevi şifa gibi ruhsal deneyimlerin yeniden canlanmasına vurgu yapan, birçok kilise ve mezhepte etkili olan bir yenilenme hareketi

Kat. - katolik

Katolik - grekçe, genel, evrensel

Katolik Mektuplar - Yeni Antlaşma'nın belirli bir alıcısı olmayan, genel olarak bütün Hristiyanlara yazılmış mektupları (Yakup, 1. ve 2. Petrus, 1., 2. ve 3. Yuhanna, Yahuda)

Kefaret - 1) Tanrı’nın bir bireyin veya bir halkın günahları bağışlaması, 2) İsa'nın çarmıhta ölerek insanlığın günahlarını ödemesi

Kefaret Günü - İsrail halkının Tanrı'ya tövbe ederek günahlarının bağışlanmasını dilediği, başkâhinin en kutsal yerde hizmetini sunarak halkı arındırdığ Yahudilikte Yom Kippur olarak bilinen bayram

Kerubi - Tanrı'nın tahtını koruyan, kutsal varlıkları temsil eden, insan, hayvan ve kuş unsurlarını bir arada barındıran melek türü (bkz. Keruv)

Keruv - Tanrı'nın tahtını koruyan, kutsal varlıkları temsil eden, insan, hayvan ve kuş unsurlarını bir arada barındıran melek türü (bkz. Kerubi)

Keşiş - dini bir yaşam sürmek, dua ve ibadetle meşgul olmak amacıyla dünyadan elini eteğini çeken, genellikle manastırda yaşayan ve ruhsal yaşamı derinleştirmeyi amaçlayan kişi

Keşişlik - keşişlerin benimsediği, dini bir yaşam tarzını ve manastır disiplinini ifade eden, ruhsal gelişim ve ibadetle odaklanmayı amaçlayan yaşam biçimi

Kıyamet - dünyanın sonu ve Tanrı'nın tüm insanları yargılayacağı an

Kilise Babaları - erken dönem Hristiyanlıkta, inanç ve teoloji konusunda önemli öğretiler geliştiren, yazılar yazan ve Hristiyan doktrinini şekillendiren önderler

Kilise Bilimi - Kilise'nin doğasını, yapısını, görevlerini ve amacını inceleyen öğreti (bkz. Eklesioloji, Eklesiyoloji)

Kitâb-ı Mukaddes - arapça, Kutsal Kitap

Koine Yunancası - Yeni Ahit'in yazıldığı ve erken kilise döneminde yaygın olarak kullanılan, İskender döneminden itibaren gelişmiş olan ortak ve halk arasında konuşulan Eski Yunanca dili (bkz. Koini Grekçesi)

Koini Grekçesi - Yeni Ahit'in yazıldığı ve erken kilise döneminde yaygın olarak kullanılan, İskender döneminden itibaren gelişmiş olan ortak ve halk arasında konuşulan Eski Yunanca dili (bkz. Koine Yunancası)

Kol. - Koloseliler (Kutsal Kitab'ın 51. ve İncil'in 12. kitabı)

Komünyon - İsa Mesih'in son akşam yemeğini anmak amacıyla ekmek ve şarap alarak yapılan kutsal ayin (bkz. Efkaristiya, Rab'bin Sofrası)

Konstantinopolis - grekçe, Konstantin'in Şehri, İstanbul. Roma İmparatoru Konstantin tarafından MS 330'da "Yeni Roma" olarak kurulan ve Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti olan, Hristiyanlığın önemli bir merkezi haline gelen, bugünkü İstanbul'un antik adı

Kötülük - Tanrı'ya karşı gelen ve O'nun emirlerine aykırı olan her türlü davranış

Krallık Dönemi - İsrail'in bir krala sahip olduğu zaman dilimi. Kral Saul'un tahta geçmesiyle başlayıp Kuzey ve Güney Krallığın düşüsü ve sürgününe kadar devam etti (İsrail için MÖ 1046-722; Yahuda için MÖ 1046-586)

Kristoloji - İsa Mesih'in kimliği, doğası (ilahi ve insani) ve onun kurtarıcı rolü üzerine yapılan teolojik inceleme (bkz. Hristoloji, Mesih Bilimi)

Krş. - karşılaştırınız

Kudüs - arapça, Yeruşalim

Kurban - Tanrı'ya genelde sunakta sunulan bir adak (hayvan)

Kurtuluş - insanın günahlarından arınarak Tanrı ile barışması ve ebedi hayata kavuşması

Kurtuluş Bilimi - Kurtuluşun doğasını, insanın nasıl kurtulacağını ve Mesih'in bu süreçteki rolünü inceleyen doktrin (bkz. Soterioloji, Soteryoloji)

Kutsal Ruh - Üçlü Birlik'in üçüncü kişisi

Kutsallaşma - iman eden kişinin, Tanrı'nın lütfuyla günahlardan arınıp İsa'nın karakterine daha çok benzeme süreci

Kutsallık - 1) Tanrı için: tamamen kusursuz olması, ahlaki saflığın zirvesi olması, 2) Tanrı'ya adanmışlık/ayrılmışlık, 3) Tanrı'nın yolunda yürüme hali

Küçük Peygamberler - Eski Antlaşma'nın Büyük Peygamberler kitaplarından daha kısa olan son 12 peygamberlik kitabı (Hoşea, Yoel, Amos, Ovadya, Yunus, Mika, Nahum, Habakkuk, Sefanya, Hagay, Zekeriya, Malaki)

L

Latince - Bati Roma İmparatorluğu'nda egemen di̇l, sonra katoli̇k ki̇li̇sesi̇ tarafindan yoğun bi̇r şeki̇lde kullanıldı

Lev. - Levililer (Kutsal Kitab'ın 3. kitabı)

Levili - Levi soyundan gelen biri; İsrail'in kâhin oymağı

Litürjik - grekçe, ayinsel

Luk. - Luka (Kutsal Kitab'ın 42. ve İncil'in 3. kitabı)

Luka - Pavlus'un öğrencisi ve yoldaşı; elçi değildi; hekim (Kol. 4:14); Luka ve Elçilerin İşleri kitapların yazarı

Lütuf - Tanrı'nın, insanın hak etmediği halde ona sunduğu iyilik ve merhamet

LXX - 1) Roma rakamlarıyla 70 sayısı, 2) Septuaginta, Eski Ahit'in MÖ 3. yüzyılda yaklaşık 70 Yahudi bilgin tarafından yapılan Yunanca çevirisi (bkz. Septuaginta)

M

Mabet - arapça, tapınak, ibadet yeri

Mal. - Malaki (Kutsal Kitab'ın 39. kitabı)

Manastır - keşişlerin ibadet, dua ve ruhsal disiplinler için bir arada yaşadığı, inzivaya çekildikleri dini yapı

Manevi Kardeşlik - Tüm Hristiyanların Tanrı'nın ailesinde kardeş olduğu inancı

Maneviyat - Tanrı ile derin bir ilişki arayışı içinde olma durumu (bkz. ruhsallık, dinsellik)

Mar. - Markos (Kutsal Kitab'ın 41. ve İncil'in 2. kitabı)

Maranata - aramice, "Gel, ya Rab!"

Markion - erken dönem kilisede bir sapkın (MS 85-160); Sinoplu bir piskoposun oğlu (bkz. Markionizm)

Markionizm - Eski Ahit'teki yaratıcı Tanrı'nın kötü ve Yeni Ahit'tekinden farklı bir tanrı olduğunu iddia eden, MS 2. yüzyılda Sinoplu Markion tarafından geliştirilen, Kutsal Kitap'a aykırı olduğu için defalarca erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık

Mat. - Matta (Kutsal Kitab'ın 40. ve İncil'in 1. kitabı)

Melek - Tanrı'nın habericisi olarak görev yapan, Tanrı'nın emirlerini iletmek ve insanları korumak gibi görevleri yerine getiren ruhani varlık

Merhamet - Tanrı'nın acı çekenlere ve günahkarlara gösterdiği şefkat

Meshetmek - yağ ile bir kişiyi Tanrı tarafından görevlendirilmiş veya kutsanmış olarak ayırmak (özellikle peygamberler, krallar, kilise görevlileri), Mesih’in Tanrı’nın kutsaması altında olduğunu simgelemek için yapılan dini bir tören

Mesih Bilimi - İsa Mesih'in kimliği, doğası (ilahi ve insani) ve onun kurtarıcı rolü üzerine yapılan teolojik inceleme (bkz. Kristoloji, Hristoloji)

Mesih'in Birinci Gelişi - İsa'nın günahları affetmek üzere ölmek için beden alarak dünyaya birinci gelişi

Mesih'in Gelişi - 1) İsa'nın günahları affetmek üzere ölmek için beden alarak dünyaya birinci gelişi, 2) İsa'nın kıyamet gününde dünyaya geri dönerek tüm insanları yargılayacağı ve Tanrı'nın Krallığı'nı tam anlamıyla kuracağı ikinci gelişi

Mesih'in İkinci Gelişi - İsa'nın kıyamet gününde dünyaya geri dönerek tüm insanları yargılayacağı ve Tanrı'nın Krallığı'nı tam anlamıyla kuracağı ikinci gelişi

Mez. - Mezmurlar (Kutsal Kitab'ın 19. kitabı)

Miafizitizm - İsa Mesih'in iki doğası olmadığını, hem bütün ilahi hem de bütün insani özellikleri içeren birleşik ama birbirine karışmayan tek bir doğası olduğunu iddia eden, özellikle Süryani, Kıpti ve Ermeni kiliseleri tarafından savunan kristolojik bir kavram

Mik. - Mika (Kutsal Kitab'ın 33. kitabı)

Misyoloji - Misyon Öğretisi. Kilise'nin misyonu, müjdeyi yayma görevi ve diğer kültürlere yönelik etkileşim süreçleriyle ilgili çalışmaları inceleyen disiplin

Misyon - müjdeyi yayma eylemi

Mitzvot - ibranice, iyi işler, sevaplar

Modalizm - Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'un üç ayrı kişi olmadığını, sadece aynı ilahi varlığın farklı tezahürleri veya rolleri (modları) olduğunu iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci Konstantinopolis Konsili'nde (MS 381) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş Teslis karşıtı bir sapkınlık (bkz. Sabelliyanizm)

Monofizit - grekçe, tek tabiatlı, tek yaradılışlı. İsa'nın sadece tek bir doğaya (insani, ilahi yada karışmış) sahip olduğunu iddia eden (bkz. Monofizitçilik)

Monofizitçilik - İsa'nın sadece tek bir doğaya (insani, ilahi yada karışmış) sahip olduğunu iddia eden bütün sapkınlıklar için bir terim (örn. Apollinarizm, Eftihianizm)

MÖ - Milattan Önce, İsa'dan Önce

M.Ö. - Milattan Önce, İsa'dan Önce

MS - Milattan Sonra, İsa'dan Sonra

M.S. - Milattan Sonra, İsa'dan Sonra

Msl. - mesela

Mucize - Tanrı'nın doğal yasaları aşan olağanüstü müdahaleleri

Musevi - arapça, Yahudi

Müjde - farsça, iyi haber. İsa'nın getirdiği kurtuluş mesajı

Müjdeci - 1) İsa'nın yaşamı, ölümü ve dirilişini anlatan Yeni Antlaşma'nın ilk 4 yazarı (Matta, Markos, Luka, Yuhanna), 2) müjdeleyen biri, 3) kilisede bazılarının ruhsal bir işlevi (Ef. 4:11)

Mümin - arapça, imanlı, iman eden

Mürailik - arapça, ikiyüzlülük

N

Nah. - Nahum (Kutsal Kitab'ın 34. kitabı)

Nefiller - devler; düşmüş meleklerin ve insan kızlarının çocukları (bkz. Yar. 6:4)

Neh. - Nehemya (Kutsal Kitab'ın 16. kitabı)

Nesep - arapça, soyağacı, soy

Nestoryanizm - İsa Mesih'in ilahi ve insani doğalarının tamamen ayrı olduğunu sonuçta Mesih'in aslında 2 kişi olduğunu iddia eden, 5. yüzyılda Nestorius tarafından öğretilen ve İncil'e aykırı olduğu için Birinci Efes Konsili'nde (MS 431) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık (bkz. Nestûrîlik)

Nestûrîlik - İsa Mesih'in ilahi ve insani doğalarının tamamen ayrı olduğunu sonuçta Mesih'in aslında 2 kişi olduğunu iddia eden, 5. yüzyılda Nestorius tarafından öğretilen ve İncil'e aykırı olduğu için Birinci Efes Konsili'nde (MS 431) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık (bkz. Nestorianizm)

Nova Roma - latince, Yeni Roma, İstanbul. Roma İmparatoru Konstantin tarafından MS 330 yılında Bizantion (sonradan Konstantinopolis) üzerine yeniden inşa edilen ve "Yeni Roma" olarak adlandırılan, Hristiyanlığın merkezi haline gelen şehir

O

On Buyruk - Tanrı'nın İsrailoğulları'na Sina Dağı'nda verdiği, ruhsal, ahlaki ve etik davranışları düzenleyen on temel yasa (bkz. Çık. 20)

On Emir - Tanrı'nın İsrailoğulları'na Sina Dağı'nda verdiği, ruhsal, ahlaki ve etik davranışları düzenleyen on temel yasa (bkz. Çık. 20)

Onikiler - 1) Eski Antlaşma'nın 12 Küçük Peygamber kitabı, 2) İsrail'in 12 oymağı, 3) İsa'nın seçtiği 12 elçi

Ora Et Labora - "Dua et ve çalış" anlamına gelen Latince bir ifadedir; özellikle Benediktin tarikatı tarafından benimsenen ve manastır yaşamında hem ibadet hem de çalışmanın dengeli bir şekilde sürdürülmesi gerektiğini öğreten bir ilke

Ort. - ortodoks

Ortodoks - grekçe, doğru tapınma. 1) doğru inancı ve uygulamayı ifade eden bir terim, 2) Hristiyanlığın en eski ve köklü mezheplerinden biri olan Ortodoks Kiliseleri

Oruç - Tanrı'ya odaklanmak için belirli bir süre boyunca bazı veya tüm yiyecek ve içeceklerden (veya başka şeylerden) uzak durmak

Osanna - ibranice, "yalvariyoruz kurtarin bi̇zi̇" (bkz. Hozana)

Ova. - Ovadya (Kutsal Kitab'ın 31. kitabı)

Oymak - moğolca, aile, hane halkı. İsrail'in 12 kabilesi için kullanılır

Ö

Öğreti - kutsal metinlere ve kilise öğretilerine dayanan, iman ve ibadetle ilgili temel inançlar ve inançların sistematik bir şekilde açıklanması

Örn. - örneğin

Övgü - Tanrı'ya sevinç ve minnettarlıkla yapılan tapınma

Özd. - Süleyman'ın Özdeyişleri (Kutsal Kitab'ın 20. kitabı)

P

Papa - Roma Katolik Kilisesi'nin ruhsal lideri ve Katolik inancının en yüksek otoritesi olarak kabul edilen, apostolik geleneklerin temsilcisi olan kişi

Papirüs - yazıları ve kutsal metinlerin yazıldığı, Nil Nehri kıyısında yetişen bir bitkiden yapılan, eski bir kâğıt malzemesi

Parşömen - yazıları ve kutsal metinlerin yazıldığı, hayvan derisinden yapılan dayanıklı bir yazı malzemesi

Pastör - latince, çoban. Kilise önderi, bir çobanın sürüsüyle ilgilendiği gibi kilise üyeleriyle ilgilenen biri

Pastoral Mektuplar - Pavlus'un kilise önderlerine yazdığı kitaplar (1. ve 2. Timoteos, Titus)

Patroloji - Kilise Babalarının yazılarının incelenmesi

Pelagianizm - İnsanların Tanrı'nın lütfuna ihtiyaç duymaksızın kendi çabalarıyla kurtulabileceklerini, kendi kendileri mükemmelliğe ve günahsızlığa erişebileceklerini iddia eden, Kutsal Kitab'a aykırı olduğu için Kartaca Konsili'nde (MS 418) ve Birinci Efes Konsili'nde (MS 431) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş bir sapkınlık

Pelagius - Pelagianizm sapkınlığıyla tanınan Britanya adalarından bir keşiş ve sapkın (MS 354-418)

Pentatük - grekçe, Tevrat veya Tora. "5 kitap" anlamına geliyor ve Kutsal Kitab'ın ilk 5 kitabı için kullanılır

Pesah - ibranice, Fısıh Bayramı. İsrail halkının Mısır'dan çıkışını anmak için kutlanan, ekmek mayası kullanılmadan yapılan matzah ile sembolize edilen ve özgürlüğü simgeleyen önemli bir bayram (Çık. 12:1-39; Lev. 23:4-8; Say. 28:16-25; Yas. 16:1-8)

Peygamber - Tanrı'nın ona görüm, rüya veya direkt duyulan ses yoluyla verdiği sözleri insanlara ileten kişi

Piskopos - grekçe, kilise gözetmeni (1Ti. 3:2; Tit. 1:7)

Pneumatoloji - grekçe, Kutsal Ruh Öğretisi. Kutsal Ruh'un doğası, işlevi ve Kilise'deki rolü üzerine öğreti (bkz. Pnömatoloji)

Pnömatoloji - grekçe, Kutsal Ruh Öğretisi. Kutsal Ruh'un doğası, işlevi ve Kilise'deki rolü üzerine öğreti (bkz. Pneumatoloji)

Pro. - protestan

Protestan - 1) Protestantizme uygun veya ait, 2) Protestan kilisesi üyesi

Protestantizm - 16. yüzyılda Martin Luther tarafından başlatılan Reformasyon hareketinden ortaya çıkan, Katolik Kilisesi'nden ayrılan ve Kutsal Kitab'ın en yüksek otorite olduğunu, insanın yalnızca imanla ve sadece Mesih aracılığıyla kurtulduğunu savunan bir mezhep ve hareket

Put - Tanrı yerine tapılan, taş, ahşap ya da metal gibi maddelerden yapılmış sahte tanrı heykeli

Putperest - putlara ve maddi nesnelere tapınan kişi

Putperestlik - Tanrı’ya değil, maddi nesnelere ya da putlara tapma ve onları ilah olarak kabul etme

Q

R

Rab - aramice, efendi, yüce olan

RAB - Türkçe Kutsal Kitap'ta büyük harflerle yazılan 'RAB' kelimesinin geçtiği her yerde orijinal İbranice metinde Tanrı'nın adı 'YHVH' kullanılır

Rabbî - ibranice, Efendim, Öğretmenim

Rab'bin Sofrası - İsa Mesih'in son akşam yemeğini anmak amacıyla ekmek ve şarap alarak yapılan kutsal ayin (bkz. Komünyon, Efkaristiya)

Resul - arapça, haberci, elçi. 1) İsa tarafından seçilen ve O'nun mesajını yaymakla görevlendirilen on iki kişi (bkz. Elçi, Havari), 2) kilisede en yüksek bir liderlik makamı

Resullerin İşleri - Elçilerin İşleri (Kutsal Kitab'ın 44. ve İncil'in 5. kitabı)

Rom. - Romalılar (Kutsal Kitab'ın 45. ve İncil'in 6. kitabı)

Roma-Katoli̇k - Katolik Kilisesi'nin başı olarak kabul edilen Papa'nın liderliğinde, apostolik gelenekleri ve sevenlerinin ruhsal yaşamını yönlendiren dogma ve ritüelleriyle, dünya genelinde en yaygın Hristiyan mezheplerinden biri

Ruhsal Armağanlar - Kutsal Ruh'un kiliseyi geliştirmek için imanlılara verdiği doğal ve doğaüstü yetenekler (bkz. Rom. 12:6-8; 1Ko. 12:4-11.28)

Ruhsal Büyüme - Tanrı ile daha yakın bir ilişkiye doğru ilerleme süreci

Ruhsallık - Tanrı ile derin bir ilişki arayışı içinde olma (bkz. dinsellik, maneviyat)

Rut - Rut (Kutsal Kitab'ın 8. kitabı)

S

S. - sayfa

Sabelliyanizm - Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'un üç ayrı kişi olmadığını, sadece aynı ilahi varlığın farklı tezahürleri veya rolleri (modları) olduğunu iddia eden, İncil'e aykırı olduğu için Birinci Konstantinopolis Konsili'nde (MS 381) erken dönem kilise tarafından reddedilmiş Teslis karşıtı bir sapkınlık (bkz. Modalizm)

Sadakati, Tanrı'nın - Tanrı'nın vaadine sadık kalması ve inananlarını asla terk etmemesi

Saddusiler - İkinci Tapınak döneminde sadece Tora'yı kabul eden Yahudi mezhebi (bkz. Sadukiler)

Sadukiler - İkinci Tapınak döneminde sadece Tora'yı kabul eden Yahudi mezhebi (bkz. Saddusiler)

Sakrament - kutsal ayin (örn. vaftiz, Efkaristiya/Rab'bin Sofrası, evlenme)

Sâmî - semitik. Nuh oğlu Sam'in soyundan gelen (örn. Yahudiler, Araplar, Akadlar ve Fenikeliler)

Sanhedrin - grekçe, Yüksek Kurul. Roma İmparatorluğu döneminde Yahudi toplumunda dini ve hukuki meselelerde en yüksek otoriteyi temsil eden, özellikle Yeruşalim'de toplanan bir konsey veya mahkeme

Saul - 1) İsrail'in ilk kralı (MÖ 1050-1010); 2) Elçi Pavlus'un İbranice adı

Say. - Çölde Sayım (Kutsal Kitab'ın 4. kitabı)

Sef. - Sefanya (Kutsal Kitab'ın 36. kitabı)

Sela - Mezmurlarda geçen ve tam anlamı tartışmalı olan, ya sessiz bir düşünme anı için yada coşkulu, spontane bir övgü için bir davet/talimat anlamına gelen İbranice bir sözcük

Semitik - Nuh oğlu Sam'in soyundan gelen (örn. Yahudiler, Araplar, Akadlar ve Fenikeliler)

Septuaginta - İbranice Eski Ahit'in MÖ 3. yüzyılda Mısır'daki Yahudi bilginler tarafından yapılan Yunanca çevirisi; Eski Ahit'in İlk Kilise'de en yaygın kullanılan versiyonu; Deuterokanonik Kitaplar ve Materyali içerir (bkz. LXX)

Seraf - Tanrı'ya en yakın olan, sürekli olarak O'nu yücelten ve saf ruhaniyetin sembolü olan altı kanatlı yüksek melek türü

Sevap - iyi işler

[sic] - latince, bu şekilde. alıntılanan metindeki yazım ya da dilbilgisi hatalarını aynen koruyarak aktarıldığını belirtmek için kullanılan bir ifade

Sinkretizm - sapkınlıklara ve gerçeğin çarpıtılmasına yol açan, farklı din ve felsefelerden kavram, inanç ve uygulamaların karıştırılması

Sinoptik - grekçe, beraber seyretmek. Birbirine çok benzeyen 3 İncil kitabı (Matta, Markos, Luka) demek

Sistematik - Kutsal Kitap'taki ve kilise öğretilerindeki ana inançların mantıksal ve bütüncül bir şekilde sınıflandırılıp açıklanmasını amaçlayan teolojik bir disiplin (bkz. Sistematik Teoloji)

Sistematik Teoloji - Kutsal Kitap'taki ve kilise öğretilerindeki ana inançların mantıksal ve bütüncül bir şekilde sınıflandırılıp açıklanmasını amaçlayan teolojik bir disiplin (bkz. Sistematik)

Son Günler - dünyanın sonuna ve İsa Mesih'in ikinci gelişine işaret eden, Tanrı'nın nihai yargısının gerçekleşeceği, kıyamet ve son olaylar dönemi anlamına gelen bir terim (bkz. Son Zamanlar, Ahir Zaman)

Son Zamanlar - dünyanın sonuna ve İsa Mesih'in ikinci gelişine işaret eden, Tanrı'nın nihai yargısının gerçekleşeceği, kıyamet ve son olaylar dönemi anlamına gelen bir terim (bkz. Son Günler, Ahir Zaman)

Sonsuz Hayat - Tanrı'ya iman edenlerin ölümden ve dirilişinden sonra alacakları ebedi yaşam (bkz. edebî hayat)

Sonsuz Yaşam - Tanrı'ya iman edenlerin ölümden ve dirilişinden sonra alacakları ebedi hayat

Soterioloji - grekçe, Kurtuluş Öğretisi. Kurtuluşun doğasını, insanın nasıl kurtulacağını ve Mesih'in bu süreçteki rolünü inceleyen doktrin (bkz. Kurtuluş Bilimi, Soteryoloji)

Soteryoloji - grekçe, Kurtuluş Öğretisi. Kurtuluşun doğasını, insanın nasıl kurtulacağını ve Mesih'in bu süreçteki rolünü inceleyen doktrin (bkz. Kurtuluş Bilimi, Soterioloji)

Ss. - sayfalar

Sukkot - ibranice, Çardak Bayramı. İsrailoğulları'nın Mısır'dan çıkışından sonra çölde geçirdiği süreyi anmak için çardaklarda (sukkah) kutlanan bir bayram (bkz. Lev. 23:33-43; Say. 29:12-39; Yas. 16:13-17)

Süleyman - İsrail'in 3. kralı (MÖ 970-931), Davut ve Bat-Şeva'nın oğlu; bölünmemi̇ş bi̇rleşi̇k İsrai̇l Krallığı'nın son kralı; Süleyman'ın Özdeyişler, Vaiz ve Ezgiler Ezgisi'nin yazarı

Sünoptik - grekçe, beraber seyretmek. Birbirine çok benzeyen 3 İncil kitabı (Matta, Markos, Luka) demek.

Sürgün - İsrail'in Tanrı'ya karşı isyanı sonucunda halkının yabancı topraklara zorla gönderilmesi ve Tanrı'nın vaat ettiği topraklardan uzaklaştırılması

Ş

Şabat - cumartesi, haftanın 7. ve son günü; Yahudilikte haftalık bir dinlenme bayramı; Mesih'in çarmıhta tamamlanmış işinde bulduğumuz huzur bir sembolü (bkz. İbr. 4)

Şehitlik - iman uğruna ölümü göze alma ve bu uğurda can verme

Şeol - ibranice, Ölüler Diyarı. Tüm insanların öldükten sonra gittiği ve son yargıya kadar beklediği yer. Cehennemle aynı değil.

Şeytan - arapça, İblis

Şifa - Tanrı'nın fiziksel ve ruhsal hastalıkları iyileştirmesi

Şükretme - verdiği nimetler için Tanrı'ya teşekkür etme

T

Talmud - Yahudi dini hukukunun, etik öğretilerinin ve geleneklerinin açıklandığı, Mişna ve Gemara'dan oluşan, Yahudiliğin temel metinlerinden biri

Tanah - Yahudilikte Eski Antlaşma anlamına gelen bir akronim

Tanrı'nın Adaleti - Tanrı'nın doğru olanı koruyan ve kötülüğü cezalandıran doğası ve işi

Tanrı'nın Gazabı - Tanrı'nın günahkarlara ve kötülüğe karşı duyduğu öfke

Tanrı'nın Krallığı - Tanrı'nın egemen olduğu, gücünün, adaletinin, iradesinin ve sevgisinin hakim olduğu ruhsal krallık

Tanrı'nın Sadakati - Tanrı'nın vaadine sadık kalması ve inananlarını asla terk etmemesi

Tapınma - türkçe, ibadet

Tefsir - Kutsal Kitap pasajlari üzeri̇ne teoloji̇k bi̇r yorumlama/açıklama (bkz. egzegez)

Teofani - grekçe, tanrı tezahürü. Tanrı'nın tecelli etmesi (bkz. Epifani)

Teoloji - grekçe, Tanrı Öğretisi. Geniş anlamda, ilim olarak Hristiyan öğretisinin tamamı; dar anlamda, Tanrı'nın doğasının ve niteliklerinin incelenmesi

Teslimiyet - Tanrı'nın iradesine boyun eğme ve güven duyma hali

Teslis - Üçlü Birlik Öğretisi. Tanrı'nın Baba, Oğul ve Kutsal Ruh olarak tek bir varlıkta olduğuna dair Kutsal Kitap öğretisi

Teslis Karşıtı Sapkınlık - İncil'deki Teslis (Üçlü Birlik) doktrinini reddeden ve bu nedenle tarih boyunca kilise tarafından kınanan herhangi bir sapkınlık (örn. Arianizm, Modalizm, Üniteryanizm, vs.)

Tetragram - grekçe, 4 harf. Tanrı'nın 4 İbranice harften oluşan YHVH/YHWH isminin tanımı

Tetragrammaton - grekçe, 4 harften oluşan. Tanrı'nın 4 İbranice harften oluşan YHVH/YHWH isminin tanımı

Tevrat - arapça, Tora. Kutsal Kitab'ın ve Eski Antlaşma'nın ilk 5 kitabı. Yaratılış, Mısır'dan Çıkış, Levililer, Çölde Sayım ve Yasa'nın Tekrarı

Tit. - Titus (Kutsal Kitab'ın 56. ve İncil'in 17. kitabı)

Tomar - kutsal metinlerin ve dini yazıların kaydedildiği, genellikle parşömen veya papirüsten yapılan rulo halindeki yazılı belgeler; Kutsal Kitap'ta ne zaman kitap kelimesinden bahsedilse, genellikle bir tomar kastedilir

Tora - ibranice, Yasa. Kutsal Kitab'ın ilk 5 kitabına (Tevrat) Yahudilerce verilen ad

Torah - ibranice, Yasa. Kutsal Kitab'ın ilk 5 kitabına (Tevrat) Yahudilerce verilen ad

Tufan - Nuh'un döneminde meydana gelen bütün dünyayı örten büyük sel

U

Ü

Üçlü Birlik - Tanrı'nın Baba, Oğul ve Kutsal Ruh olarak tek bir varlıkta olduğuna dair Kutsal Kitap öğretisi

Üçlü Birlik Karşıtı Sapkınlık - İncil'deki Teslis (Üçlü Birlik) doktrinini reddeden ve bu nedenle tarih boyunca kilise tarafından kınanan herhangi bir sapkınlık (örn. Arianizm, Modalizm, Üniteryanizm, vs.)

Üniversalizm - inançları, dinleri, eylemleri ne olursa olsun, tüm insanların nihayetinde Tanrı'nın lütfu ve merhametiyle kurtulacağını iddia eden bir sapkınlık

V

Va. - Vahiy (Kutsal Kitab'ın 66. ve son kitabı)

Vaaz - kilisede dinî öğretileri açıklayan ve insanları manevi olarak yönlendiren söylev

Vaftiz - kişinin günahlarından arınmasını, yeni bir ruhsal yaşamı ve Mesih ile birleşmesini simgeleyen, su ile yapılan bir dini ritüel olup

Vahiy - arapça, ilham, içe doğma. 1) Tanrı'dan gelen bir görüm, 2) Kutsal Kitab'ın Vahiy kitabı

Vai. - Vaiz (Kutsal Kitab'ın 21. kitabı)

Vaiz - arapça, vaaz eden

Vd. - ve devamı. (sonraki sayfa veya ayet dahil)

Vdd. - ve devamı devam eden. (bölümün sonuna kadar)

Vb. - ve benzeri

Vs. - ve saire

W

X

XP - "Chi-Rho" Hristogram. Grekçe "Mesih" (Χριστός) kelimesinin ilk 2 harfi olan "Χ" (chi) ve "Ρ" (rho) sembollerinin bir araya gelmesiyle oluşan, Hristiyan inancının bir simgesi olarak kullanılan, kutsal bir monogram (bkz. Hristogram)

Y

YA - Yeni Ahit, Yeni Antlaşma

Yah. - Yahuda (Kutsal Kitab'ın 65. ve İncil'in 26. kitabı)

Yahudi - 1) Güney Krallığı Yahuda vatandaşı, 2) Yahudi inancının bir üyesi, 3) Yahudilik ile ilgili

Yahveh - Tanrı'nın İbranice'deki adı olan YHVH Tetragrammaton'un en olası telaffuzu

Yak. - Yakup (Kutsal Kitab'ın 59. ve İncil'in 20. kitabı)

Yakl. - yaklaşık

Yar. - Yaratılış (Kutsal Kitab'ın 1. kitabı)

Yas. - Yasa'nın Tekrarı (Kutsal Kitab'ın 5. kitabı)

Yasa - 1) Tevrat (Kutsal Kitab'ın ilk 5 kitabı), 2) Tanrı'nın Sina dağında verdiği buyruklar, 3) bütün Eski Ahit

Yazıt - taş, metal veya diğer malzemeler üzerine kazınmış bir yazı

Yehova - Tetragrammaton YHVH üzerine İbranicede Rab anlamına gelen adonai kelimesinin seslendirilmesinin zorlanmasıyla oluşan Tanrı'nın İbranice adının pek olası olmayan telaffuzu

Yehovah - Tetragrammaton YHVH üzerine İbranicede Rab anlamına gelen adonai kelimesinin seslendirilmesinin zorlanmasıyla oluşan Tanrı'nın İbranice adının pek olası olmayan telaffuzu

Yeni Ahit - Kutsal Kitab'ın ikinci parçası. İsa'nın hayatını ve Hristiyanlığın ilk dönemlerini anlatan kutsal yazılar

Yeni Antlaşma - Kutsal Kitab'ın ikinci parçası. İsa'nın hayatını ve Hristiyanlığın ilk dönemlerini anlatan kutsal yazılar

Yeni Roma - İstanbul. Roma İmparatoru Konstantin tarafından MS 330 yılında Bizantion (sonradan Konstantinopolis) üzerine yeniden inşa edilen ve "Nova Roma" olarak adlandırılan, Hristiyanlığın merkezi haline gelen şehir (bkz. Nova Roma)

Yeniden Doğuş - İman eden kişinin ruhsal olarak yeniden doğması, Tanrı ile yeni bir hayata başlaması (bkz. Yu. 3)

Yer. - Yeremya (Kutsal Kitab'ın 24. kitabı)

Yeruşalim - ibranice, Kudüs

Yeşua - ibranice, İsa

YHVH - Tanrı'nın İsraillilere bildirdiği adı. İbranicede יהוה. Bazen 'Tetragrammaton' (grekçe, 4 harf) denir. Yaklaşık olarak “ben benim” veya “ben olmak istediğimi olacağım” şeklinde çevrilebilir. Eski Ahit'te neredeyse 7000 kez geçer ve Türkçe'ye büyük harflerle 'RAB' olarak çevrilmiş.

YHWH - Tanrı'nın İsraillilere bildirdiği adı. İbranicede יהוה. Bazen 'Tetragrammaton' (grekçe, 4 harf) denir. Yaklaşık olarak “ben benim” veya “ben neysem oyum” şeklinde çevrilebilir. Eski Ahit'te neredeyse 7000 kez geçer ve Türkçe'ye büyük harflerle 'RAB' olarak çevrilmiş.

Yoe. - Yoel (Kutsal Kitab'ın 29. kitabı)

Yom Kippur - ibranice, Kefaret Günü. İsrail halkının Tanrı'ya tövbe ederek günahlarının bağışlanmasını dilediği, başkâhinin en kutsal yerde hizmetini sunarak halkı arındırdığı kefaret günü

Yortu - grekçe, Hristiyan bayramı, özellikle bir azizin ana günü

Yşa. - Yeşaya (Kutsal Kitab'ın 23. kitabı)

Yşu. - Yeşu (Kutsal Kitab'ın 6. kitabı)

Yu. - Yuhanna (Kutsal Kitab'ın 43. ve İncil'in 4. kitabı)

Yun. - Yunus (Kutsal Kitab'ın 32. kitabı)

Yüce Görev - İsa'nın Matta 28:18-20'de buyurduğu müjdeyi bütün uluslara yayma görevi (bkz. Büyük Görev)

Yüceltilme - İmanlıların ölümden sonra dirilerek sonsuz hayat için yüceltilmesi ve Tanrı'nın huzurunda mükemmelliğe ulaşma durumu

Yüksek Kurul - Roma İmparatorluğu döneminde Yahudi toplumunda dini ve hukuki meselelerde en yüksek otoriteyi temsil eden, özellikle Yeruşalim'de toplanan bir konsey veya mahkeme (sanhedrin)

Yy. - yüzyıl

Z

Zebur - arapça, Mezmur

Zek. - Zekeriya (Kutsal Kitab'ın 38. kitabı)

1-9

1Ko. - 1. Korintliler (Kutsal Kitab'ın 46. ve İncil'in 7. kitabı)

1Kr. - 1. Krallar (Kutsal Kitab'ın 11. kitabı)

1Pe. - 1. Petrus (Kutsal Kitab'ın 60. ve İncil'in 21. kitabı)

1Sa. - 1. Samuel (Kutsal Kitab'ın 9. kitabı)

1Se. - 1. Selanikliler (Kutsal Kitab'ın 52. ve İncil'in 13. kitabı)

1Ta. - 1. Tarihler (Kutsal Kitab'ın 13. kitabı)

1Ti. - 1. Timoteos (Kutsal Kitab'ın 54. ve İncil'in 15. kitabı)

1Yu. - 1. Yuhanna (Kutsal Kitab'ın 62. ve İncil'in 23. kitabı)

2Ko. - 2. Korintliler (Kutsal Kitab'ın 47. ve İncil'in 8. kitabı)

2Kr. - 2. Krallar (Kutsal Kitab'ın 12. kitabı)

2Pe. - 2. Petrus (Kutsal Kitab'ın 61. ve İncil'in 22. kitabı)

2Sa. - 2. Samuel (Kutsal Kitab'ın 10. kitabı)

2Se. - 2. Selanikliler (Kutsal Kitab'ın 53. ve İncil'in 14. kitabı)

2Ta. - 2. Tarihler (Kutsal Kitab'ın 14. kitabı)

2. Tapınak Dönemi - Yahudilerin Babil sürgününden döndükleri zamandan (MÖ 539) Tapınağın Romalılar tarafından yıkılmasına kadar (MS 70)

2Ti. - 2. Timoteos (Kutsal Kitab'ın 55. ve İncil'in 16. kitabı)

2Yu. - 2. Yuhanna (Kutsal Kitab'ın 63. ve İncil'in 24. kitabı)

3Yu. - 3. Yuhanna (Kutsal Kitab'ın 64. ve İncil'in 25. kitabı)

10 Buyruk - Tanrı'nın İsrailoğulları'na Sina Dağı'nda verdiği, ruhsal, ahlaki ve etik davranışları düzenleyen on temel yasa (bkz. Çık. 20)

95 Tez - Martin Luther'in 1517'de Katolik Kilisesi'ndeki bağışlanma ticareti gibi uygulamalara karşı yazdığı ve Almanya'daki Wittenberg Kilisesi kapısına astığı, Reform hareketini başlatan teolojik tezler (bkz. Doksan Beş Tez)

1000 Yıllık Krallık - Mesih'in ikinci gelişiyle birlikte yeryüzünde bin yıl boyunca hüküm süreceği ve adaletin sağlanacağı dönemi

144000 - son zamanlarda İsrail'de yaşayan ve İsa'ya inanan Yahudilerin sayısı (bkz. Va. 7:4-8; 14:1-5)