Yeni Antlaşma’da hangi kitaplar var? Nasıl gruplandırılmışlar ve neden bu şekilde sıralanmışlardır?

Yeni Antlaşma (veya İncil denen Kutsal Kitab’ın ikinci parçası) toplam 27 kitapçıktan oluşur. Bu kitaplardan hepsi MS birinci yüzyılda İsa’nın öğrencileri veya öğrencilerine yakın kişiler tarafından yazılmıştır. Bu makalede İncil kitaplarının sırasına ve sıranın sebebine bir bakacağız.

3 Kategori

En genel olarak 27 kitapçık 3 farklı kategoride gruplandırılabilir ve aynı şekilde sıralanmışlar:

1. Tarih kitapları (5 kitap)
2. Öğretiş kitapları (21 kitap)
3. Peygamberlik kitabı (1 kitap)

Bu şekilde Eski Antlaşma’nın üç kısımlı yapısını ve düzenini takip ederler, halbuki odak noktaları biraz farklı (mesela Eski Antlaşma’da çok daha fazla peygamberlik kitapçığı var).

Şimdi bu 3 kategoriye teker teker ayrıntılı olarak bakalım.

Tarih Kitapları

• 4 Müjdeci
• 3 “Sünoptik” Müjdeci (Matta, Markos, Luka)
• Yuhanna
• Elçilerin İşleri

Müjdeciler İsa’nın hayatını ve hizmetini doğumundan beri dirilişine kadar takip eder. Matta, Markos ve Luka kitabına bazen 3 “sünoptik” müjdeci (Grekçe συνοπτικός = “beraber seyretmek”) denir çünkü bu 3 kitap, birkaç istisnalar görmeksizin ve bazen sıra farklı olsa da, az çok aynı olayları kapsıyor. Yuhanna diğer 3’ten biraz farklı. Sünoptik müjdeciler özellikle İsa’nın hizmetine odaklanmakla beraber Yuhanna O’nun kişiliğine daha çok önem verir ve diğerlerde eksik olan olayları da anlatır.

Elçilerin İşleri kitabı İsa dirildikten sonra Kutsal Ruh’un imanlılar aracılığıyla nasıl işlediğini anlatır. Kitabın genel elçilere odaklandığı başlangıcından sonra özellikle Pavlus’a önemli bir yer verir. Tarih Yazımı Pavlus Roma’da mahkum olmakla (ykl. MS 62) biter.

Öğretiş Kitapları

Yeni Antlaşma’nın ilk 5 tarihsel kitabından hemen sonra Öğretiş Kitapları denebilir toplam 21 mektup gelir. Bu 21 kitap, Müjde’nin gerçekleri ve sonuçları, Tanrı’ya adanmış bir yaşam sürmek için öğütler ve ilk kiliselere praktik talimatlarla dolu yazılar.

Bu mektuplar şu şekilde gruplandırılabilir:

• 13 veya 14 Pavlus’un Mektubu
• 4 Ana Mektup (Romalılar, 1. ve 2. Korintliler, Galatyalılar)
• 4 Hapis Mektubu (Efesliler, Filipililer, Koloseliler, Filimon)
• 3 “Pastoral” Mektup (1. ve 2. Timoteos, Titus)
• 2 veya 3 diğer mektup (1. ve 2. Selanikliler, İbraniler[?])
• 8 veya 7 “Katolik” Mektuplar
• İbraniler(?)
• Yakup, 1. ve 2. Petrus, 1., 2. ve 3. Yuhanna, Yahuda

İlk olarak bütün 21 kitap Pavlus’un yazdığı mektupları (13 veya 14) ve başka yazarı olanlarla (8 veya 7) bölünebilir.

Pavlus’un Ana Mektupları böyle denir çünkü en uzunlarıdır ve doktrin konusunda en önemlileridir. Hapis Mektubu adı Pavlus’un İsa Mesih’te iman uğruna hapisteyken yazdığından kaynaklandı. Pastoral Mektuplar kilise önderlerine (yani pastör rolünde bulunanlara) gönderildiğin için böyle adlandırılır. Kalanlar Pavlus’un ilk yazdığı mektuplar olan 1. ve 2. Selanikliler, bir de bilinmeyen yazarı olan ama bazı bilginler tarafından Pavlus’un olduğunu zannedildiği İbraniler’dir.

Katolik Mektupların Roma-Katolik kilisesiyle alakası yok. Grekçe katholikos kelimesi “genel” anlamına geliyor. Bu mektuplar böyle adlandırılır çünkü diğer mektuplar aksine belirli bir alıcısı yok, genel olarak bütün Hristiyanlara yazılmıştır. İbraniler kitabı da belirtilen bir alıcısı olmadığı için Katolik Mektup sayılabilir, özellikle yazarı olarak Pavlus’tan başka birini sayarsak. Yine de, Eski Ahit’e yapılan çok sayıda atıf, İbraniler’in Hristiyan Yahudilere yazıldığını gösteriyor.

İlginçtir ki 21 mektup yazıldığı tarihine göre değil, az çok kitabın uzunluğuna göre sıralandırılmış.

Peygamberlik Kitabı

Yeni Antlaşma’da peygamberlik pek çok yerlerde bulunursa da (mesela Mat. 24; 1Kor. 15; 2Se. 2), çoğunluğu peygamberlik sayılır sadece tek kitap var: O da İncil’in son kitabı olan Vahiy’dir. Vahiy kitabı MS ilk yüzyılın sonuna doğru Elçi Yuhanna tarafından yazılmıştır.

Vahiy İsa’nın ikinci gelişinden önce bu dünyada meydana gelen son günleri ve son olayları açıklar. Ayrıca İsa’yla birlikte sonsuz yaşamın nasıl olacağına dair da bize fikir verir. Buna ek olarak Vahiy ilk bölümlerinde Anadolu’da 7 kiliseye İsa’nın peygamberlik sözlerini aktarıp ilk kiliselerin MS ilk yüzyılın sonundaki durumunu bize gösteriyor.

Teolojik Odağa Göre Farklı Gruplandırma Yaklaşımları

Yeni Antlaşma’nın 27 kitabı tamamen farklı ölçülere göre de gruplandırılabilir. İşte birkaç farklı yaklaşım:

• Çağrıya Göre
  Matta - Yuhanna = İsa dünyaya gönderilir
  Elçilerin İşleri - Vahiy = Kilise dünyaya gönderilir
  
  
• Hedef Gruba Göre
  Matta - Yuhanna = İsrail uğruna İsa
  Elçilerin İşleri - Vahiy = Dünya uğruna İsa
  
  
• Mesih’in Kişiliğine Göre (Hristolojik Yaklaşım)
  Matta - Yuhanna = Mesih Tarihte
  Elçilerin İşleri = Mesih Kilisede
  Mektuplar = Mesih İçimizde
  Vahiy = Mesih Görkeminde
  
  
• Kurtuluş Tarihi Yaklaşımı (Soteriolojik Yaklaşım)
  Matta - Yuhanna = İsa neler yaptı
  Elçilerin İşleri ve Mektuplar = İsa’nın yaptıklarının sonuçları
  Vahiy = İsa’nın yaptıklarının amacı